Iερά Μαντεία και προφητείες στην Αρχαία Ελλάδα
Η μαντική ήταν ευρύτατα διαδεδομένη στην αρχαία Ελλάδα και γενικότερα στον
κόσμο της αρχαιότητας.
Ο Σωκράτης πίστευε πως η μαντική μπορεί να γίνει κτήμα κάθε ανθρώπου μέσω της
αυτογνωσίας. Για τους Στωικούς κάθε συμβάν συνδέεται με το σύνολο των
γεγονότων, παρελθόντων, παρόντων και μελλόντων. Κατά τον Δημόκριτο
οι ψυχές των προφητών και των τρελών έχουν διαφορετική σύνθεση από τις ψυχές
των υπόλοιπων ανθρώπων.
Η ετυμολογία της μαντικής και της μαντείας ανάγεται στο ρήμα μαίνεσθαι. Τα σχετικά φαινόμενα θεωρούνταν καταστάσεις ιερής μανίας, δηλαδή έκστασης, κάτι που σημαίνει την, έως ένα βαθμό, απώλεια του εγώ όσο διαρκούσε η κατάσταση αυτή. Στον αρχαίο κόσμο η μαντική συνδεόταν με κάποια θεότητα, που πρόσφερε την πληροφορία που λάμβανε ο μάντης, ο οποίος ήταν ο διάμεσος μέσω του οποίου η θεότητα πληροφορούσε για το μέλλον. Υπήρχαν τεχνητοί τρόποι για να μεταβεί το πρόσωπο σε κατάσταση «διαμεσότητας». Ένας από τους τεχνητούς τρόπους είναι φύλλα δάφνης της Πυθίας.
Κατά τον Πλούταρχο η πρόβλεψη του μέλλοντος είναι αποτέλεσμα συντονισμού της ψυχής του μάντη με τον κόσμο του υπερπέραν, ο οποίος φωτίζεται από τον Απόλλωνα – θεό του φωτός και του Ήλιου – οι ακτίνες του οποίου ξεδιαλύνουν το σκότος και τίποτα δεν είναι κρυφό από αυτόν. Η Κασσάνδρα, οι Σίβυλλες και οι Πυθίες θεωρούνταν « ‘εξ ‘Απόλλωνος μαινόμεναι ».
Στο ασυνείδητο του ανθρώπινου όντος βρίσκονται όλες οι πληροφορίες για τα αίτια των γεγονότων του μέλλοντος του.
Οι αρχαίοι Έλληνες στηριζόντουσαν στην διαφόρων μορφών μαντεία, ώστε να πάρουν συμβουλές για δημόσια πράγματα και ιδιωτικές τους υποθέσεις. Ο Ηρόδοτος αναφέρει τουλάχιστον 18 ιερά που περιείχαν μαντεία και 96 αποστολές με σκοπό την αίτηση συμβουλής από κάποιο μαντείο, εκ των οποίων οι 53 απευθύνονταν στο μαντείο των Δελφών.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν σε υψηλή εκτίμηση την τέχνη – επιστήμη της μαντικής, κάτι που φαίνεται από την σημασία που δινόταν στους χρησμούς των μαντείων. Ας αναφέρουμε ορισμένα από τα σημαντικότερα και πιο γνωστά μαντεία της αρχαιότητας:
1) Το Μαντείο της Δωδώνης. 2) Το Μαντείο των Δελφών. 3) Το Μαντείο στις Αβές της Φωκίδας. 4) Το μαντείο του Διόνυσου στην Αμφίκλεια. 5) Το Μαντείο του Αμφιάραου. 6) Το Μαντείο του Τροφωνίου ή Τροφώνιο Άνδρο. 7) Το Μαντείο του Σπονδείου Απόλλωνα, στη Θήβα. 8)Το Μαντείο του Δία στην Ολυμπία.9) Το Μαντείο στα Βούρα της Αχαΐας. 10) Το Μαντείο του Απόλλωνα στη Δήλο. 11) Το Μαντείο του Ισμηνίου Απόλλωνα στη Θήβα. 12) Το Μαντείο του Απόλλωνα στις Υσιές της Βοιωτίας. Βρισκόταν στους πρόποδες του Κιθαιρώνα, ανάμεσα από τα σημερινά χωριά Κριεκούκι και Κατσούλα.13) Το Μαντείο του Λυκαίου Δία και Πάνα. Βρισκόταν στο Λυκαίο βουνό της Αρκαδίας. 14) Το Μαντείο της Λάρισας στο Άργος. 15) Το Μαντείο του Διδυμαίου Απόλλωνα, στα Δίδυμα της Μικράς Ασίας.16) Το Μαντείο του Άμμωνα Δία. 17) Το Μαντείο του Κρητογενούς Δία. 18) Το Μαντείο του Ασκληπιού στην Επίδαυρο. Επρόκειτο κυρίως για χώρο θεραπείας. 19) Το Μαντείο του Ασκληπιού στην Τρίκκη. 20) Το Μαντείο της Τιτάνης στη Συκεωνία. Επρόκειτο περί Ασκληπιείου. 21) Το Μαντείο του Αμφιλόχου, στο Μαλλό της Κιλικίας. 22) Το Μαντείο του Θυρξέα Απόλλωνα, στις Κυανέες της Κιλικίας.
23) Το Μαντείο του Απόλλωνα στο Πτώο της Θήβας. 24) Το Μαντείο του Κλάρου στον Κολοφώνα. 25) Το Μαντείο της Ιερής Κώμης στο Μαίανδρο.Ήταν αφιερωμένο στην Άρτεμη.26) Το Μαντείο στα Πάταρα της Λυκίας. 27) Το Μαντείο του Άρη στη Θράκη.28) Το Μαντείο του Πάνα στη Λυκόσουρα της Αρκαδίας.29) Το Μαντείο της Αφροδίτης στην Πάφο. 30) Το Μαντείο της Αθηνάς στις Μυκήνες.31) Το Μαντείο της Τιθορέας στη Φωκίδα.32) Το Μαντείο στην Τελμησσό της Λυκίας. 33) Το Μαντείο της Άρτεμης στην Κολχίδα.34) Το Μαντείο στην Ιεράπολη. 35) Το Μαντείο στις Θαλάμες της Λακωνίας. Αποτελούσε ονειρομαντείο.36) Το Μαντείο στις Φάρες της Αχαΐας. 37) Το Μαντείο της Δήμητρας στην Πάτρα. 38) Το Μαντείο του Κάλχαντα στη Δαυνία της νοτίου Ιταλίας.39) Το Μαντείο του Φρίξου στην Ιβηρία, κοντά στον Καύκασο.
Το ιερότερο απ’ όλα τα μαντεία ήταν αυτό των Δελφών, αφού ο θεός Απόλλωνας ήταν ο θεός της μαντικής. Επίσης ήταν το γνωστότερο λόγω της θέσης του σαν «ομφαλός της γης». Για το μαντείο των Δελφών και για τον χρόνο των χρησμών έχουν διεξαχθεί ιδιαίτερες επιστημονικές έρευνες, από τον καθηγητή αρχαιομετρίας Ιωάννη Λυριτζή από τον οποίο και αντλούμε την πληροφορία πως ήταν σημαντικό να προγραμματίζονται οι Δελφικές εορτές σύμφωνα με ακριβές ημερολόγιο.
Η κατάλληλη ημέρα για μια προφητεία οριζόταν με σχολαστικό υπολογισμό, ο οποίος πραγματοποιούταν από ιερείς και αρχαίους φιλοσόφους. Ο μήνας Βύσιος υπολογίζουμε να είναι την περίοδο ανάμεσα στον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο. Μάλιστα θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε διάστημα 30 ημερών μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου. Ο Βύσιος ξεκινά με μια νέα Σελήνη, αλλά η αρχή του μήνα, δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί και έτσι η 7η ημέρα του Βύσιου που θεωρείται κατάλληλη για το δόσιμο ενός χρησμού δεν μπορεί να προσδιορισθεί σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Οι ουράνιες κινήσεις των αστερισμών της λύρας και του Κύκνου σε σχέση με την Ανατολή και το ηλιοβασίλεμα, σχετίζονται με τον προσανατολισμό του ναού των Δελφών και του μεγάλου υψομέτρου των απόκρημνων βράχων των Φαιδριάδων μπροστά του. Το φως από τον ανατέλλοντα Ήλιο λάμπει στο πίσω μέρος του ναού όπου βρίσκεται το άγαλμα του Θεού, ενώ η εμφάνιση και εξαφάνιση της Λύρας και του Κύκνου, δύο από τους αγαπημένους αστερισμούς του Απόλλωνα στο Δελφικό νυχτερινό ουρανό, επισημαίνουν τη περίοδο της απουσίας του Θεού στους Υπερβόρειους. Αυτό συμπίπτει με το χρονικό διάστημα 3 μηνών από το τέλος του Δεκεμβρίου έως τα μέσα Μαρτίου. Στο τέλος αυτής της περιόδου δηλαδή την 7η ημέρα του Βύσιου, δινόταν ο χρησμός στο μαντείο. Συνεπώς το δελφικό ημερολόγιο ήταν σεληνιακό-ηλιακό –αστρικό και κατάλληλα προσαρμοσμένο έτσι ώστε να συμπίπτει με τις εποχιακές μετακινήσεις εκείνων των αστερισμών[1].
Από το βιβλίο ΠΥΘΙΑ –ΠΥΛΗ « Η αρχαία μαντική στη Σύγχρονη εποχή», Εκδόσεις ΠΥΘΙΑ 2015 , σελ.23-28
[1] Liritzis, I and Castro, Β (2013) Delphi and Cosmovision: Apollo’s absence at the land of the hyperboreans and the time for consulting the oracle. Journal of Astronomical History and Heritage, 16(2), 184-206.